Palma sabałowa – właściwości, działanie i zastosowanie palmy sabałowej - Ekologia.pl (2024)

Palma sabałowa pod postacią suplementu o angielskiej nazwie „saw palmetto” już od dobrych kilku lat podbija półki sklepów ze zdrową żywnością i ziołami. Ekstrakt pozyskany z owoców Serenoa repens nie jest jednak wcale rewolucyjnym odkryciem XXI w. – ze źródeł historycznych wynika, że z leczniczych właściwości palmy sabałowej korzystali północnoamerykańscy Indianie już w czasach przed kolonizacją.

Plantacja palmy sabałowej na Florydzie. Źródło: shutterstock

Rdzenni mieszkańcy dzisiejszej Florydy bardzo wysoko cenili sobie drzewa palmy sabałowej – z jej liści wyplatali koszyki i inne praktyczne przedmioty, zaś owoce spożywali jako codzienną strawę. Sporządzali z nich również wodne odwary, którymi ponoć leczyli dezynterię, bóle brzucha, problemy urologiczne, a nawet seksualną oziębłość!

Palma sabałowa – co to za roślina?

Znana również jako bocznia piłkowana, palma sabałowa (Serenoa repens) jest gatunkiem typowym dla subtropikalnej strefy klimatycznej południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych. Nie znamy innych gatunków należących do tego rodzaju botanicznego i ani też innych naturalnych miejsc występowania poza tym wąskim zakątkiem świata.

Samo drzewo charakteryzuje się raczej mniejszym rozmiarem, dorastającym zaledwie 2-3 metrów wysokości. Rośnie w gąszczach wzdłuż atlantyckiego wybrzeża oraz jako niższe piętro w lasach sosnowych Florydy. Palma sabałowa jest gatunkiem bardzo odpornym na niesprzyjające warunki środowiskowe, rośnie powoli i jest w stanie dożyć nawet kilkuset lat – najstarsze amerykańskie okazy liczą sobie nawet siedem wieków!

Liście tworzą rozległe wachlarze mierzące ponad 1 metr długości, których ogonki wyposażone są w ostre, piłowate ząbki łatwo przebijające ludzką skórę – stąd też nazwa „saw palmetto” („saw” z ang. piła). Praca z palmą sabałową nie należy więc do przyjemności. Drzewo produkuje długie wiechy drobnych, biało-żółtych kwiatów, które po zwiędnięciu przekształcają się w nieduże owoce, początkowo żółte, ale z czasem ciemniejące. To właśnie owoce palmy sabałowej cieszą się największym zainteresowaniem współczesnych naukowców.

Palma sabałowa jako lek na prostatę?

W literaturze medycznej ekstrakt z owoców palmy sabałowej zasłużył sobie na uwagę przede wszystkim w kontekście leczenia łagodnego przerostu gruczołu krokowego (BPH). Jest to problem dotykający przede wszystkim mężczyzn w podeszłym wieku, który może powodować znaczący dyskomfort urologiczny, a w zaawansowanych przypadkach również zaburzenia działania pęcherza moczowego oraz nerek, łącznie z bolesnymi stanami zapalnymi.

Zdaniem naukowców ekstrakt z palmy sabałowej posiada silne działanie anty-androgeniczne oraz przeciwzapalne i może tym samym redukować czynniki, które prowadzą do przerostu prostaty, a wręcz aktywnie uśmiercać komórki odpowiedzialne za zwiększenie gruczołu. Substancje czynne obecne w owocach palmy mają blokować działanie enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie testosteronu w DHT.

Oficjalnie poleca się go w celu łagodzenia dolegliwości związanych z BPH – zwłaszcza nieprzyjemnego uczucia parcia na pęcherz czy bólu podczas oddawania moczu. Niestety, wyniki badań są jak dotąd mieszane. Z analizy 32 studiów przeprowadzonych w tym zakresie (Cochrane, 2012) nie wynika na przykład, aby zioło było faktycznie skuteczne. Pozytywne efekty osiągnięto jedynie stosując „saw palmetto” razem z likopenem oraz selenem bądź też w wersji wzbogaconej o sito-sterol. Z drugiej strony, półroczny eksperyment przeprowadzony w Chinach w 2019 r. na grupie 354 pacjentów cierpiących na BHP wykazał znaczne złagodzenie objawów i zwiększenie strumienia moczu. Podobnie sprzeczne są badania dotyczące roli suplementu w prewencji problemów z prostatą – z niektórych wynika, że ma on potencjał opóźniania progresji choroby, w innych jednak nie wykazano żadnej korelacji.

Bardzo obiecująco wygląda za to podawanie suplementów z palmą sabałową mężczyznom przed operacją przezcewkowej elektrosekcji gruczołu krokowego (TURP) – suplementacja rozpoczęta 2 miesiące przez zabiegiem faktycznie zwiększa sukces leczenia operacyjnego.

Na tym jednak nie kończą się potencjalne korzyści ze stosowania ekstraktu z Serenoa repens przez mężczyzn. Z niektórych badań wynika również, że może on redukować zaburzenia erekcji bardzo często towarzyszące przerostowi prostaty. W wielu przypadkach jest polecany jako naturalna alternatywa dla preparatów farmakologicznych, których skutki uboczne obejmują, m.in. obniżenie libido i objętości ejakulatu jak również, generalny brak zadowolenia z życia seksualnego. Ponadto, zarówno wśród pacjentów cierpiących na BHP, jak i tych ze zdrową prostatą, suplementacja palmą sabałową wydaje się przynosić realną ulgę w przebiegu klasycznych infekcji układu moczowego.

Inne zdrowotne właściwości plamy sabałowej

Mechanizm blokowania transformacji testosteronu w DHT okazuje się być korzystny również w kontekście łysienia męskiego. Owo zrównoważenie hormonów według różnych studiów może przekładać się na poprawę gęstości czupryny aż u 83% osób doświadczających utraty włosów typowej dla wieku podeszłego. U 60% użytkowników palmy sabałowej zaobserwowano również ogólną poprawę jakości włosów (Pais i in., 2016).

Paradoksalnie, ekstrakt z „saw palmetto” może przysłużyć się także kobietom, które doświadczają zaburzeń równowagi hormonalnej. Otóż redukuje on u płci żeńskiej poziom androgenów oraz prolaktyny przynosząc redukcję symptomów towarzyszących zespołowi policystycznych jajników (PCOS), takich jak nadmierne owłosienie na twarzy oraz kończynach, nieregularne i obfite miesiączki bądź trądzik. Co więcej, palma sabałowa należy do ziołowych preparatów polecanych w ramach naturalnego powiększania piersi – jej skuteczność w tym zakresie nie została jednak jeszcze nigdy dowiedziona, co nie zniechęca rzeszy zwolenniczek na całym świecie.

Wreszcie, istnieją anegdotyczne doniesienia jakoby przyjmowanie ekstraktu z palmy sabałowej miało redukować bóle głowy, bezsenność, a także objawy przeziębienia takie jak katar czy kaszel. Zastosowanie to ma jednak raczej charakter tradycyjny i nie zostało dotąd w żaden sposób zweryfikowane medycznie.

Czy palma sabałowa jest bezpieczna?

Większość studiów dotyczących stosowania ekstraktu z palmy sabałowej odnosi się bezpośrednio do mężczyzn – w tym kontekście suplement wydaje się bezpieczny i dobrze tolerowany nawet przy długoterminowym spożyciu (do trzech lat!). Nieznane są również ewentualne interakcje z innymi lekami. Brakuje natomiast danych dotyczących ewentualnych skutków ubocznych stosowania palmy sabałowej przez kobiety i dzieci, więc ostrożność, a wręcz wstrzemięźliwość jest wysoce zalecana.

Przyjmowanie tabletek ze sproszkowanym ekstraktem z owoców z Serenoa repens może co prawda wywoływać problemy żołądkowe, mdłości i bóle głowy, ale są one zazwyczaj łagodne i często ustępują w miarę jak organizm się przyzwyczaja. Dyskomfortowi ze strony układu pokarmowego można zapobiec stosują „saw palmetto” doodbytniczo, ale wówczas maksymalny okres kuracji skraca się do 30 dni.

Uwaga:
Standardowa dawka ekstraktu z palmy sabałowej w wersji doustnej wynosi 320-960 mg dziennie. Jej przekraczanie jest zdecydowanie niewskazane.

Przeciwwskazania do użycia plamy sabałowej

Nie ma oficjalnych przeciwwskazań zabraniających kobietom korzystanie z ekstraktu z palmy sabałowej – istnieją wręcz tysiące zadowolonych użytkowniczek na całym świecie. Bezwzględnie zabronione jest jednak przyjmowanie preparatu przez ciężarne i matki karmiące piersią. Serenoa repens może bowiem wpływać na gospodarkę hormonalną i tym samym oddziaływać negatywnie na rozwój płodu, zdrowie ciąży czy laktację. Suplementu nie poleca się również dzieciom z uwagi na ryzyko zaburzeń hormonalnych.

Z obserwacji wynika również, że długotrwałe przyjmowanie preparatów z palmą sabałową może spowalniać proces krzepnięcia krwi. Stąd suplement warto odstawić na dwa tygodnie przez planowanymi operacjami chirurgicznymi. Nie poleca się też przyjmowania go jednocześnie z lekami przeciwzakrzepowymi, jak również antykoncepcją hormonalną zawierającą estrogen. Ekstrakt z palmy sabałowej może zmniejszać skuteczność ochrony przed ciążą!

Dla kogo palma sabałowa?

„Saw palmetto” to przede wszystkim bezpieczny i obiecujący suplement dla dojrzałych mężczyzn. Chociaż ocena jego skuteczności wymaga jeszcze pogłębionych studiów, niektóre wyniki, jak również opinie użytkowników, napawają optymizmem, nawet, jeśli po części odpowiada za nie efekt placebo. W kontekście dość powszechnego przerostu gruczołu krokowego naturalna terapia wolna od poważniejszych działań niepożądanych jest ze wszech miar dobrą wiadomością.

Przyjmowanie ekstraktu z palmą sabałową przez kobiety jest nieco bardziej kontrowersyjne, choć dopuszczalne i potencjalnie korzystne. Suplement może przede wszystkim pomóc paniom o zaburzeniach hormonalnych natury androgenicznej – jego stosowanie powinno być jednak zawsze skonsultowane z lekarzem!

Ekologia.pl (Agata Pavlinec)